Umthetho zemigodi; kakhulu, kakhulu emva kwexesha

Ezi zilungiso elide-olwaba kumthetho imigodi ngoku kuya kusanda zixinge zeziphoso yenkqubo kunye ngomzuzu wokugqibela-ezongeziweyo ezakuvula ukuba umngeni womgaqo-siseko.

Nokuba Mineral & Development Petroleum Resources Act Amendment Bill (MPRDA) ipasisiwe yiNdibano yesiZwe ukuhlangabezana wathembisa ekupheleni-Juni umhla ngumlungiseleli Mosebenzi Zwane kaThixo, kusenokwenzeka ukuba umngeni kwiNkundla yoMgaqo-siseko. Oku kuzakususa ukungaqiniseki ngakumbi kwicandelo lezemigodi.

Izilungiso sele lihamba ngokusebenzisa inkqubo yomthetho malunga emithandathu iminyaka, ekuqaleni kuba nazo inkcaso kushishino lwezimbiwa. Ekugqibeleni inguqulo ekuvunyelwene ngalo, esaye samkelwa epalamente wathumela uMongameli uJacob Zuma ukutyikitya, wathunyelwa umva kuba Zuma waphakamisa iinkxalabo malunga nowonke zaneleyo kunye amaphondo kunye neenkokheli zemveli, kwakunye kungenzeka ukuba ukwaphulwa izivumelwano zorhwebo.

Iikhosi thethwano kunye namaphondo, isebe ekuphononongeni izimbiwa ngoku ingxelo ukuba angenise omnye 57 izilungiso. DA isithunzi imithombo yezimbiwa umlungiseleli James Lorimer uthi uninzi lwabo ukuqwalasela ezixhalabisayo eziphakanyiswe kwiinkampani ze-oyile negesi, kodwa kukho abanye ukuba iyothusa kakhulu.

Enye kukuba yokufanelekela mvume zemigodi abasakhasayo (iminyaka emithathu ixesha ukuya ku 3ha ubukhulu) Iinkampani kufuneka babe ngabanini kwabantu abamnyama-50% kunye nesabelo enye. Lorimer Uthi oku kunzima ngokukodwa mgodi diamond nezikhukhula ukuphumeza. Kunye neemfuno ubunini efanayo Eskom ukuze ukuthengwa amalahle, oko ithumela uphawu sisilumkiso iinkampani zemigodi ezinkulu imizila kunokwenzeka elizayo kwi maphepha lezemigodi.

Kwangaxeshanye, izilungiso ezisandula musa ukujongana inkxalabo enkulu ngakumbi, ezifana amathandabuzo Zuma malunga nezivumelwano zorhwebo kunye noqhankqalazo uluntu 'ukuba umthetho oyilwayo iphula amalungelo abo.

Emva kokuba uthethwano wephondo, lo mthetho uyilwayo uza kufuneka ukuba luvunywe yi zombini izindlu epalamente kwakhona. Imvume mhlawumbi, ngenxa uninzi ye-ANC, kodwa akuyi ukufezekisa nawuphi na ukuqiniseka banikwa amathuba mingeni emva ngenkqubo kunye nomxholo, Lorimer utsho.

Isithethi Chamber of Mines uthi egumbini uyazi lwezilungiso entsha ecetywayo kwaye ithuba lokwenza iziphakamiso zowiso-mthetho zamaphondo kunye neBhunga lesiZwe lamaPhondo (NCOP).

Peter Leon, iqabane kwi Herbert Smith Freehills SA, akakholwa isebe Ungasebenzisa yokuthunyelwa ngumongameli Bill ukuba amaphondo aqalise nezilungiso ezintsha ngaphandle kwenkululeko kodaba.

Ngokutsho yimigaqo epalamente, xa umongameli libhekisa ukuphindisela iBhili epalamente, iKomiti yeMicimbi yeSebe kufuneka icebise indibano kazwelonke ukwala iingcebiso umongameli aze athumele emva Bill kuye, ukuba limise ukuba lithe izakulungiswa, okanye zimisele ukuba lilungise eso siphene ngendlela ethile.

Ukuba iNdibano yesiZwe Ioo oyilwayo kwi-NCOP ukulungisa i siphene othile ezichongwe yi ngumongameli, kwaye NCOP khetha ikomiti idlula isigqibo ukwenza njalo, ukuba uvalelwe amathandabuzo kaMongameli.

Kulo mzekelo, ezo ubhukisho baba ukuba ixesha thethwano iye zixinaniswe nokuba isaziso engonelanga wanikwa le izimvo zoluntu ezigcinwe zowiso-mthetho zamaphondo.

ULeon uthi kubonakala inkqubo echanekileyo ayizange ilandelwe. I-NCOP khetha Ikomiti akakwazi ukwenza naziphi na izilungiso isenzo ngaphandle kwezo kwi osaYilwayo ngaphandle isigqibo yi-plenary NCOP uwunika imvume. It akazange afune imvume eyimfuneko phambi kokuba uqale inkqubo yayo nxaxheba yoluntu ngoMatshi 2014.

"Ngokuphathelele izilungiso ezongezelelweyo yaziswa lisebe, thina kwanombono wokuba umthetho aluwufaki naziphi na izilungiso kweli nqanaba lenkqubo zomthetho," utsho Nicola Jackson, neqabane kwi yabameli Fasken Martineau. "I-NCOP akakwazi izilungiso oyilwayo into ekubhekiswa emva epalamente umongameli ngokwemiqathango yecandelo 79 loMgaqo-siseko.

"Ukuqaliswa izilungiso ezintsha lisebe ngoko kusenokwenzeka ukuba iphikisane."

Jackson uthi isebe liye kuqinisekiswa ukuba exubusha zonke izilungiso ezicetywayo kunye namaqela anomdla nachaphazelekayo kwaye iya kubonelela iikopi ezo zihlomelo zicetywayo ngokwesicelo.

I-Legal Resources Centre kaThixo Henk Smith uyavumelana Leon ukuba yimigaqo bepalamente awavumeli ukuqaliswa 57 izilungiso ngoku. Kuyo nayiphi na imeko, lo oyilwayo kunye nezilungiso ezintsha musa ukujongana iinkxalabo uluntu 'kwaye eneneni yaze yangxenga ifuthe lomanyano inxaxheba koluntu kancinci kwisenzo lwangoku, utshilo.

Lorimer uthi isenzo evulekileyo umngeni wongezelela olunye umtyali ukungaqiniseki, kodwa utshintsho kule Tshatha zemigodi wenza ukuba qho emva kweminyaka emihlanu sakha ukungaqiniseki kwi inkqubo na kunjalo. Kuya kuba sobala ngakumbi phantsi kobunkokheli yangoku zesebe kolawulo zemigodi SA ijolise kuphela yokunikeza amalungelo becawa, uthi.


ixesha Post: Apr-27-2017